Wednesday, May 4, 2011

Манай сум

Шинэ-Идэр нь Хөвсгөл аймгийн сум юм. Нийт нутаг дэвсгэр нь 2,050 км² байдаг бөгөөд үүний 1,700 км² нь бэлчээр. 2000 оны байдлаар сумын хүн ам 4348 байсны дийлэнхи нь халх ястан байв. Сумын төвийн албан ёсны нэр Эрдэнэт бөгөөд Мөрөн хотоос зүүн өмнө зүгт 123 км, Улаанбаатар хотоос 839 км зайтай оршдог.

Түүх

Шинэ-Идэр сум 1923 онд Цэцэрлэг Мандал Уулын аймгийн Чандмань-Өлзийт Далайн хошууны Чандмань сум гэж байгуулагдаж байв. 1931 онд шинээр байгуулагдсан Архангай аймгийн Чандмань сум болсон. 1942 онд Хөвсгөл аймгийн нэг хэсэг болсон бөгөөд 1956 онд Шинэ-Идэр нэртэй болжээ. 1954 онд байгуулагдсан Жаргалын Зам нэгдэл тус суманд 1990 он хүртэл үйл ажиллагаагаа явуулсан.

Алдар гавъяатнууд

Монгол улсын хөдөлмөрийн баатар

Улсын гавъяат цолтон

  • Д.Батсуурь - Багш
  • Б.Дамдиндорж - Эмч
  • Ж.Нямжав - Багш
  • Н.Төмөрбаатар - Багш
  • Б.Ширэндэв - Шинжлэх ухааны
  • Я.Долгоржав Багш
  • Ч.Чимид - хууль зүйн ухааны

Эрдмийн зэрэг цолтон

  • С.Ганбат - ХАА–н доктор, профессор
  • И.Даваажав - ХАА–н ургамал судлалын, профессор
  • Я.Долгоржав - Философийн ухааны доктор, профессор
  • Ж.Долгорсүрэн - хууль зүйн шинжлэх ухааны доктор, профессор
  • Г.Нандинбилэг – Хэл бичгийн ухааны доктор, дэд профессор
  • Б.Чимид - хууль зүйн хааны доктор, профессор
  • А.Чимиддорж – ХАА–н доктор
  • Б.Ширэндэв – Академич доктор, профессор
  • Н.Төмөрбаатар – Барилга, архитектурын ухааны доктор, профессор
  • Б. Цацралт - Од   - Анагаах ухааны доктор
  • Ч. Цэвэгдорж  -- ХАА - н доктор

Aлдарт бөхчүүд

Даншгийн цолтой бөхчүүд

  • Даншгийн арслан - Цагаанбаньд
  • Даншгийн заан –Г.Шажинтөр

Улсын цолтой

Эдийн засаг

2004 онд 111,000 орчим толгой малтай байсны 62,000 нь хонь, 35,000 нь ямаа, 7,200 нь үхэр, сарлаг, 5,700 нь адуу, 56 нь тэмээ байлаа.[1]

Сонирхолтой газрууд

Хадны сүг зураг, буган хөшөө зэрэг түүхэн дурсгалт газар, Зүүн нуур, Сангийн далай зэрэг усан сангууд бий.

1983-1991 онд 8б ангид байсан сурагчдын нэрс

1.    Б. Адьяасүрэнсуманд
2.    Аззаяа – Мөрөнд
3.    Ч. Алтансүх
4.    Д.Алтангар – Мөрөнд
5.    Ч. Амарсайхан – Сэлэнгэд
6.    Ц. Бадрах
7.    Ж. Батбаяр – суманд
8.    Ж. Батчулуун – суманд
9.    Д. Батсайхан – суманд
10. У. Батгэрэл – Мөрөнд
11. Б. Батцэнгэл – Гадаадад
12. Ц. Батцэнгэл – Мөрөнд
13. А. Барбаатар – Мөрөнд
14. Х. Болд-Эрдэнэ
15. Э. Галбилэг – Мөрөнд
16. В. Ганчимэг – Улаанбаатарт
17. Гэрэлмаа –   Мөрөнд
18. Ц. Даариймаа - суманд
19. Дашжамц – суманд
20. С.Дүнжиймаа – суманд
21. Дэлгэр – Мөрөнд
22. Ц. Жаргалсайхан – Мөрөнд
23. Ж. Зоригтбаатар – Мөрөнд
24. И. Зоригтбаатар – Мөрөнд
25. Х.Лут-Очир – суманд
26. Мягмарсүрэн – суманд
27. Ч.Навчаа – суманд
28. Нямсүрэн – суманд
29. Б. Наранхүү -- Заамарт
30. Б. Одончимэг – Мөрөнд
31. В. Одончимэг -- Улаанбаатарт
32. Д. Өлзийбаяр – Мөрөнд
33. Л. Саранцэцэг  -- Заамарт 
34. М. Сумьяа – суманд
35. П. Сэргэлэн – суманд
36. Д. Төмөрбаатар – Мөрөнд
37. Я. Туул – Мөрөнд
38. Г.Түвшинбаяр-- Улаанбаатарт
39. Л. Тэгшбаяр – Мөрөнд
40. Ж. Уртнасан – Мөрөнд
41. Ч. Үнэнмөнх – Сэлэнгэд
42. Үүрдмандах – суманд
43. Л. Чулуунцэцэг – суманд   
44. Б. Чулуунбаатар – Мөрөнд
45.Б.Чимэгсайхан- Бүрэнтогтох
 Ангийн багш   Ч. Галдан
46.  Ангийн багш   Ж. Дуламсүрэн 
                                          Даариймаа
                                          Дашдаариймаа
                                     Б. Батбаяр
Хичээл зааж байсан багш нар
       Бурмаа-Монгол хэл, уран зохиол
       Санжсүрэн - Хими
       Мягмар- Газар зүй
       Дамдинбазар - Биологи
       Жавзансүрэн - Түүх
       Ганзориг     - Биеийн тамир